.png?ph=89752c26b8)
Yasmine El Rashidi: «Χρονικό ενός τελευταίου καλοκαιριού»
Η Γιασμίν Ελ Ρασίντι γεννήθηκε το 1977 στο Κάιρο. Καθηγήτρια σήμερα στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, αρθρογραφεί συγχρόνως στο The New York Review of Books, επιμελείται την περιοδική έκδοση Bidoun για τις τέχνες και τα γράμματα της Μέσης Ανατολής και μεταφράζει αραβική λογοτεχνία στα Αγγλικά. Δοκιμιακά κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε αραβόφωνα και αγγλόφωνα έντυπα, ενώ το 2011 εξέδωσε μια συλλογή πολιτικών δοκιμίων με τον τίτλο The Battle for Egypt. Το ημιαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Χρονικό ενός τελευταίου καλοκαιριού είναι το πρώτο της καθαρά λογοτεχνικό έργο, υποψήφιο μάλιστα για το φετινό βραβείο Pen America. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2017 από τις εκδόσεις Κριτική, σε πολύ ωραία μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου.
Η πρωταγωνίστρια και αφηγήτρια σε πρώτο πρόσωπο του Χρονικού, ένα κορίτσι με καλλιτεχνικές ανησυχίες που ενηλικιώνεται μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, αναπολεί την πολυτάραχη πρόσφατη ιστορία της Αιγύπτου με διαρκή γνώμονα τη ζωή της δικής της οικογένειας. «Το να είναι κανείς μάρτυρας της ιστορίας είναι φορτίο που μόνο οι εκλεκτοί μπορούν να επωμιστούν. Άλλοι ζουν, μέρα μπαίνει μέρα βγαίνει, χωρίς ν’ αντιλαμβάνονται τίποτα το αξιοσημείωτο» θα αποφανθεί ο οξυδερκής ιδεολόγος θείος της, ενώ η ίδια αποτιμά το είναι και το γίγνεσθαι του τόπου της με αποφθεγματικές διαπιστώσεις που, αν το καλοσκεφτούμε, δεν στερούνται αλήθειας και για τον υπόλοιπο κόσμο, αφού –ανεξάρτητα από τις ειδικές συνθήκες που διαμορφώνουν τη νοοτροπία και υποκινούν τη συμπεριφορά κάθε ανθρώπινου υποσυνόλου– σε θεμελιώδες υποστασιακό επίπεδο, το είδος μας διακρίνεται από κοινά, παγκόσμια και διαχρονικά χαρακτηριστικά: «Η κουλτούρα μας δεν ήταν μαθημένη στις αλλαγές. Η μονιμότητα ήταν αξία. [...] Όσο λιγότερες αλλαγές, όσο λιγότερες μετακινήσεις, τόσο το καλύτερο. Ήταν μάλλον προοπτική σταθερότητας και όχι καταπίεση αυτό που είχα εισπράξει μεγαλώνοντας. Όλοι οι γνωστοί μας διατηρούσαν τον ίδιο τρόπο ζωής γενιές ολόκληρες».
«Η κουλτούρα μας δεν ήταν μαθημένη στις αλλαγές. Η μονιμότητα ήταν αξία. [...] Όσο λιγότερες αλλαγές, όσο λιγότερες μετακινήσεις, τόσο το καλύτερο. Ήταν μάλλον προοπτική σταθερότητας και όχι καταπίεση αυτό που είχα εισπράξει μεγαλώνοντας. Όλοι οι γνωστοί μας διατηρούσαν τον ίδιο τρόπο ζωής γενιές ολόκληρες».
Οι νέοι σε ηλικία άνθρωποι, βέβαια, είναι πιο εύκολο να παρακολουθήσουν τις παντός είδους ανακατατάξεις που σημειώνονται στη χώρα τους και να προσαρμοστούν σ’ αυτές. Είναι επίσης ικανοί να τις κρίνουν και να τις αντιμετωπίσουν σύμφωνα με τα δεδομένα των καιρών τους, άρα πιο ψύχραιμα και αποστασιοποιημένα από το παρελθόν, με λιγότερο συναισθηματισμό ως προς τα παγιωμένα συστήματα που τυχόν ανατράπηκαν – σε αντίθεση με τη «γενιά των γονιών», δηλαδή εκείνων που βρίσκονται στην τρίτη με πέμπτη δεκαετία της ζωής τους την εποχή που συμβαίνουν αποφασιστικά για την πατρίδα τους γεγονότα, τα οποία βιώνουν σε συνάρτηση με την αγωνία για το μέλλον των παιδιών τους. «Η μαμά δεν μιλάει ποτέ για τα πράγματα που έχουν αλλάξει, το βάρος τους όμως κρέμεται από πάνω της. Το βλέπω στις κινήσεις της, πώς κάθεται στην τουαλέτα της κάθε πρωί και χτενίζει τα μαλλιά της, ξανά και ξανά, σαν να υφαίνει την ίδια τη λήθη». Ωστόσο, η αναπόφευκτη ωριμότητα από την εμπειρία των πραγμάτων θα φέρει την ηρωίδα σε παρόμοια θέση, δίνοντας και στη δική της ματιά την προοπτική του χρόνου: «Τώρα σκέφτομαι την ποιητική του χώρου, τα κενά που κάποτε γέμιζαν ανθρώπινες παρουσίες».
Ακριβώς σαν τις εποχές, η Ιστορία διαγράφει κύκλους που κατά διαστήματα συμπίπτουν, επαναφέροντας σε ατελεύτητη παραλλαγή συνθήκες και δεδομένα και ανταποδίδοντας με ποικίλους τρόπους στον άνθρωπο τα ανά τους αιώνες πεπραγμένα του.
Η αφήγηση της Ελ Ρασίντι ακολουθεί το «ρεύμα συνείδησης»: συνειρμική και αδιάσπαστη, με μακροσκελείς παραγράφους, αστόλιστες φράσεις σε παρατακτική σύνταξη και διαλόγους που εντάσσονται στη ροή του κειμένου χωρίς διακριτικά σημεία στίξης. Οι αναμνήσεις παρατίθενται αφιλτράριστες, με την ίδια «παιδική» αυθορμησία και ανεπιτήδευτη ποιητικότητα ως το τέλος, καθιστώντας όμως τον αναγνώστη μέτοχο μόνο όσων η συγγραφέας θεωρεί σκόπιμο να του αποκαλύψει και στον βαθμό που εκείνη αποφασίζει κάθε φορά. Δεν μαθαίνουμε ποτέ, για παράδειγμα, τον λόγο ή το αποτέλεσμα ορισμένων κινήσεων και πράξεων στις οποίες γίνεται αναφορά εν παρόδω – σαν να βλέπουμε τυχαία κάποιον να περνά βιαστικός απ’ το απέναντι πεζοδρόμιο και μονάχα υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε για το ποιος είναι και πού πηγαίνει.
Το «τελευταίο καλοκαίρι» του τίτλου (ο οποίος, ίσως ηθελημένα –όπως εξάλλου και το ύφος γραφής– θυμίζει το Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου του Μάρκες) είναι φορέας πολυάριθμων συνδηλώσεων στο ιδιότυπο και ενδιαφέρον αυτό βιβλίο. Τα σημαντικότερα μέρη της πλοκής του, άλλωστε, εξελίσσονται σε εποχή καλοκαιριού, ενώ μνημονεύονται και άλλα καλοκαίρια του παρελθόντος, που υπήρξαν ορόσημα σε προσωπικό επίπεδο για την κεντρική αφηγήτρια και σε γενικότερο για την Αίγυπτο. Το καλοκαίρι είναι η συνέχεια της άνοιξης (εδώ έρχεται μοιραία στον νου η λεγόμενη «αραβική άνοιξη», δηλαδή οι οργανωμένες διαμαρτυρίες εναντίον της λογοκρισίας και της καταπίεσης στον αραβικό κόσμο, οι οποίες ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 2010 στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική), που όμως πρόκειται να οδηγήσει στο φθινόπωρο και τον χειμώνα. Ακριβώς σαν τις εποχές, η Ιστορία διαγράφει κύκλους που κατά διαστήματα συμπίπτουν, επαναφέροντας σε ατελεύτητη παραλλαγή συνθήκες και δεδομένα και ανταποδίδοντας με ποικίλους τρόπους στον άνθρωπο τα ανά τους αιώνες πεπραγμένα του.
Χρονικό ενός τελευταίου καλοκαιριού
Yasmine El Rashidi
Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου
Κριτική
184 σελ.
ISBN 978-960-586-211-4
Τιμή: €14,00
πηγή : diastixo.gr