Τεύκρος Μιχαηλίδης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

2017-03-07 15:50

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα και κατάγεται από την Κύπρο. Είναι διδάκτωρ των μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie. Από το 1981, διδάσκει μαθηματικά στη μέση εκπαίδευση. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες σχετικά με τη διδακτική των μαθηματικών, την εισαγωγή της πληροφορικής στην εκπαίδευση και τη χρήση της αφήγησης και της ιστορίας στη διδασκαλία των μαθηματικών. Έχει κατά καιρούς συνεργαστεί με τις εφημερίδες Τα Νέα, Ελευθεροτυπία, Ελεύθερος Τύπος και Καθημερινή. Έχει μεταφράσει από τα αγγλικά και τα γαλλικά 28 βιβλία, λογοτεχνικά και επιστημονικά, σχετικά με τα μαθηματικά και την ιστορία των επιστημών. Το 2006 η γαλλική κυβέρνηση του απένειμε τον τίτλο τού Chevalier dans l' Ordre des Palmes Academiques. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής + Φίλοι και της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημα Πυθαγόρεια Εγκλήματα (Πόλις, 2006) έχει μεταφραστεί σε 6 γλώσσες – ιταλικά, ισπανικά, αγγλικά, κορεατικά, κινεζικά, γαλλικά, ενώ για το Αχμές, ο γιος του φεγγαριού (Πόλις, 2013) του έχει απονεμηθεί το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συμμετείχε με διηγήματά του στους συλλογικούς τόμους Ελληνικά Εγκλήματα 2, 3 και 4 των εκδόσεων Καστανιώτη, Είσοδος Κινδύνου των εκδόσεων Μεταίχμιο, και στη σειρά «Κλέφτες και Αστυνόμοι» του ραδιοσταθμού 902 Αριστερά στα FΜ. 

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος;

Η αρχική μου ιδέα ήταν να αφιερώσω μια ιστορία μου στα αραβικά μαθηματικά, αυτά που διατήρησαν ζωντανή την επιστημονική φλόγα στα χρόνια του Μεσαίωνα, όταν ο χριστιανικός κόσμος σε δύση και ανατολή, για διαφορετικούς λόγους στην κάθε πλευρά, τα είχε θέσει στο περιθώριο. Το πρόβλημα του Ιμπν Χαϊτάμ διέθετε όλα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν ένα μαθηματικό θέμα αφηγηματικά εκμεταλλεύσιμο: Έχει σχετικά εύκολη και κατανοητή διατύπωση («Με δεδομένη μια φωτεινή πηγή κι ένα σφαιρικό κάτοπτρο, να βρεθεί σημείο στο κάτοπτρο από το οποίο το φως θα ανακλαστεί στο μάτι του παρατηρητή»). Έχει περιπετειώδη ιστορία μια και το έθεσε ο Πτολεμαίος γύρω στο 150 μ.Χ. και το έλυσε για πρώτη φορά ο Ιμπν Χαϊτάμ κοντά 800 χρόνια αργότερα, γύρω στο 1000 μ.Χ. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι αντικρουόμενων θεωριών σχετικά με το φως και αποτελεί κατά κάποιον τρόπο ενωτικό κρίκο ανάμεσα στην οπτική και στη μηχανική. Ακόμα, κατατεθειμένο καθώς είναι σε μεσαιωνικά χειρόγραφα, μπορούσε να λειτουργήσει και ως γέφυρα ανάμεσα στις δυο εποχές που ήθελα να επισκεφθώ, μια και από την αρχή είχα αποφασίσει η ιστορία μου να αρχίζει κατά τον Μεσαίωνα και να ολοκληρώνεται στον εικοστό αιώνα.

Μέσα από δυο ιστορίες, μια το 1191 και η άλλη στη δεκαετία του 1950, αναφέρεστε σε συνωμοσίες και πλεκτάνες, μίση, ζήλιες και συμφέροντα. Ποιοι παρήγαγαν αυτές τις καταστάσεις και πού αποσκοπούσαν;

Πιστεύω ότι η αρχέγονη αιτία όλων των δεινών είναι η πάλη για την εξουσία. Παρεπόμενα αυτής της πάλης είναι όλα αυτά τα δεινά που αναφέρετε. Ο έρωτας, υπερτιμημένος στα χέρια των ποιητών, έχει κι αυτός, και στις δυο εποχές της ιστορίας, τον δικό του ρόλο.

Η αφήγηση της Δόνα Εστεφάνα στην Κύπρο των Σταυροφόρων μάς περιγράφει εκείνη την εποχή. Η ίδια είναι χειραφετημένη, γνωρίζει μαθηματικά και μεγάλα μυστικά. Το κυριότερο, όμως, είναι ερωτευμένη. Πώς συνδυάζονται έρωτας, μαθηματικά και πολιτική;

Ιδιαίτερα στη μεσαιωνική εποχή, μόνο μια μορφωμένη γυναίκα μπορεί να έχει το σθένος να παρακάμψει τα κοινωνικά στερεότυπα, τις ψευτοηθικές προκαταλήψεις και να επιτρέψει στον εαυτό της να ζήσει τον έρωτα. Ο μαθηματικός ορθολογισμός επιτρέπει στην Εστεφάνα να δει με καθαρό μάτι το πολιτικό παιχνίδι, να διακρίνει τις σκοπιμότητες, να κατανοήσει ακόμα και τη δική της μοίρα.

Ο Ντάρελ, χωρίς καμιά αμφιβολία, ήταν ένας μεγάλος συγγραφέας. Αυτό δεν τον εμπόδισε να βάλει το κέρδος μπροστά απ’ τις ευαισθησίες του και να επιδοθεί στο βρόμικο έργο του απολογητή των δολοφόνων. Όσο για τον όρο «φιλέλληνας», επιτρέψτε μου να πω ότι η δυνατότητα που σου παρέχει μια αποικία να απολαμβάνεις τα αγαθά της φτηνά και χωρίς να προκαλείς την προσοχή δεν σε καθιστά «φίλο» αυτής της αποικίας.

Στην πρώτη ιστορία βρισκόμαστε στο 1191, όταν σε ένα επιταγμένο αρχοντικό της Λεμεσού ο νεόνυμφος βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος, ο λεγόμενος και Λεοντόκαρδος, απολαμβάνει τους καρπούς από την κατάκτηση της Κύπρου. Ποια ήταν η πολιτική του Ριχάρδου για την Κύπρο; Ποια ήταν η προσωπικότητα του Ριχάρδου;

Νομίζω ότι ο Ριχάρδος είναι από τα περισσότερο υπερτιμημένα ιστορικά πρόσωπα του Μεσαίωνα. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη φιλολογία γύρω από τον Ρομπέν των Δασών και τον Ιβανόη. Αν χαρακτηρίστηκε «Λεοντόκαρδος», αυτό οφείλεται μάλλον στη βαρβαρότητα παρά στη γενναιότητά του. Ως πολιτικό πρόσωπο δεν έχει να επιδείξει απολύτως τίποτα. Ρωτάτε ποια ήταν η πολιτική του για την Κύπρο. Δεν είχε απολύτως καμία πολιτική. Την κατέλαβε καθαρά για το πλιάτσικο και ύστερα, καθώς δεν είχε τι να την κάνει την παρέδωσε στους Ναΐτες ιππότες.

Η δηλητηρίαση της Λωρ, έμπιστης της βασιλομήτορος Ελεονώρας, φέρνει αναταραχή. Μα η ίδια με τις μηχανορραφίες της δεν ισορροπούσε σε τεντωμένο σχοινί;

Γι’ αυτό και η Ιωάννα, η αδελφή του Ριχάρδου, την κατηγορεί ότι διαπράττει ύβριν, με την αρχαιοελληνική έννοια.

Και οι δυο ιστορίες συνδέονται με την ύπαρξη ενός χειρόγραφου. Πού αναφέρεται το συγκεκριμένο χειρόγραφο;

Πρόκειται για το «Κιτάπ Αλ Μαναζίρ» («Εγχειρίδιον της οράσεως») που έγραψε ο Ιμνν Χαϊτάμ γύρω στο 1000 μ.Χ. Εκεί τεκμηριώνει επιστημονικά, για πρώτη φορά, τη θεωρία της εισροής, τη σύγχρονη δηλαδή θεωρία που λέει ότι οι φωτεινές ακτίνες εισέρχονται στο μάτι και σχηματίζουν μέσα σε αυτό ένα είδωλο το οποίο μεταφέρει την εικόνα στον εγκέφαλο. Το εγχειρίδιο μεταφράστηκε στα λατινικά και διαβάστηκε πολύ από τους επιστήμονες της αναγέννησης.

Στη δεύτερη ιστορία ο συνταγματάρχης Νίκολς είναι συλλέκτης αρχαίων αλλά και χειρογράφων. Ανακαλύπτει ένα χειρόγραφο και προσπαθεί να το πάρει. Δεν παίζει με τη φωτιά;

Είναι αρκετά γνωστή η αλαζονεία του βρετανικού αποικιακού κράτους. Ο μυθοπλαστικός συνταγματάρχης Νίκολς δεν είναι παρά ένας εκπρόσωπος όλων των πραγματικών Βρετανών αξιωματούχων που καταλήστευσαν τους αρχαιολογικούς θησαυρούς των αποικιών και κατέστησαν το Βρετανικό Μουσείο το πλουσιότερο κέντρο συσσώρευσης κλεμμένων αρχαιοτήτων. Φυσικά όλοι αυτοί κράτησαν ένα μέρος της λείας τους για ίδιον όφελος.

Και τότε μια Αγγλίδα βυζαντινολόγος, η Κριστίν Άγκατ, ένας Γάλλος παλαιογράφος και ένας Έλληνας μαθηματικός, κυπριακής καταγωγής, ο Μάριος Ιωάννου, καλούνται στην Κερύνεια από τον Άγγλο συνταγματάρχη Νίκολς για να αξιολογήσουν το πολύτιμο χειρόγραφο που χρονολογείται από την περίοδο της Τρίτης Σταυροφορίας. Γιατί τους καλεί ο Νίκολς στην πραγματικότητα; Τι έχει στο μυαλό του;

Νομίζω ότι αυτό δεν μπορώ να το αποκαλύψω, αποτελεί την καρδιά της ιστορίας!

Κι όλα αυτά ενώ μαίνεται ο αντιαποικιακός αγώνας της ΕΟΚΑ, στην Κύπρο της δεκαετίας του 1950. Γιατί αυτός ο αγώνας συσπείρωσε τους Κύπριους;

Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου σηματοδότησε και το τέλος εποχής της αποικιοκρατίας. Οι ξένοι δυνάστες εναλλάσσονταν στην Κύπρο επί αιώνες. Προσπορίζονταν τον πλούτο της, εκμεταλλεύονταν τη στρατηγική της θέση και χρησιμοποιούσαν τον εγχώριο πληθυσμό ως δούλους. Η ιδέα της αυτοδιάθεσης, της αποτίναξης του οποιουδήποτε ξένου ζυγού είχε τη δύναμη να ενώσει τους Κυπρίους ανεξαρτήτως των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Ήταν άλλωστε μια ιδέα που την ίδια περίπου εποχή κινητοποίησε τους περισσότερους λαούς των πρώην αποικιών.

Το μυθιστόρημά σας είναι πλημμυρισμένο από μαθηματικά, όπως και τα προηγούμενα. Αγαπούν οι Έλληνες τα μαθηματικά ή είναι ευκολότερο να διαβάζουν βιβλία μαθηματικής λογοτεχνίας;

Νομίζω πως οι Έλληνες αγαπούν τα μαθηματικά. Θεωρώ ότι η μαθηματική λογοτεχνία, που ανθεί στις μέρες μας, διευκολύνει την προσέγγιση του μη ειδικού στη μαθηματική επιστήμη. Ωστόσο, ας διευκρινίσουμε ότι τα μυθιστορήματα δεν είναι παρά μια πύλη εισόδου στα μαθηματικά, δεν αποτελούν μέσον για να μάθει κανείς μαθηματικά.

Στο βιβλίο σας αναφέρεστε στο διαρκές δράμα της Κύπρου μέσα στην ιστορική διαδρομή. Από την άλλη, διακρίνω και μια αγάπη στην Κύπρο.
Η Κύπρος είναι ο τόπος όπου γεννήθηκαν, μεγάλωσαν αγάπησαν και αγαπήθηκαν οι γονείς μου, το μέρος που μπορώ να αποκαλώ πατρίδα και μητρίδα γη. Αγαπώντας την Κύπρο –που οι εμπόροι τη μισούνε, όπως μας λέει ο ποιητής– αγαπώ όλους εκείνους τους ανθρώπους που συναποτέλεσαν αυτό που είμαι.

 Στο μυθιστόρημα ένας από τους ήρωές σας είναι ο Λόρενς Ντάρελ, ο συγγραφέας. Πώς γίνεται «ο φιλέλληνας» να εμπλέκεται στη διοικητική εξουσία της κυριαρχίας των Άγγλων στο νησί;

Τον ρόλο των Άγγλων διανοουμένων στις μυστικές υπηρεσίες της δολερής Αλβιόνος τον έχει περιγράψει πολύ καλά ο Τσίρκας στην τριλογία του. Ο Ντάρελ, χωρίς καμιά αμφιβολία, ήταν ένας μεγάλος συγγραφέας. Αυτό δεν τον εμπόδισε να βάλει το κέρδος μπροστά απ’ τις ευαισθησίες του και να επιδοθεί στο βρόμικο έργο του απολογητή των δολοφόνων. Όσο για τον όρο «φιλέλληνας», επιτρέψτε μου να πω ότι η δυνατότητα που σου παρέχει μια αποικία να απολαμβάνεις τα αγαθά της φτηνά και χωρίς να προκαλείς την προσοχή δεν σε καθιστά «φίλο» αυτής της αποικίας.

Είσαστε ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής + Φίλοι. Ποιες είναι οι δραστηριότητές σας;

Η ομάδα Θαλής + Φίλοι είναι μια μεγάλη παρέα ανθρώπων που ενδιαφέρονται να εντοπίσουν και να απολαύσουν τα μαθηματικά μέσα σε όλες τις εκφράσεις του πολιτισμού: στη λογοτεχνία, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τις εικαστικές τέχνες. Οι βασικές μας δραστηριότητες είναι η οργάνωση ημερίδων, εργαστηρίων και διαλέξεων με αυτή τη θεματολογία, μόνοι ή σε συνεργασία με άλλους πολιτιστικούς φορείς. Ενθαρρύνουμε και βοηθούμε στην οργάνωση λεσχών ανάγνωσης τόσο για μαθητές όσο και για ενήλικες.

Εργάζεστε στη Μέση Εκπαίδευση και γράφετε άρθρα και μελέτες σχετικά με τη διδασκαλία των μαθηματικών. Ποια είναι η γνώμη σας για τη διδασκαλία των μαθηματικών στην Ελλάδα; Τι συμβαίνει και οι μαθητές δεν αγαπούν τα μαθηματικά; Τι πρέπει κατά τη γνώμη σας να αλλάξει;

Δεν νομίζω ότι οι σημερινοί μαθητές αντιπαθούν τα μαθηματικά περισσότερο από ό,τι τα άλλα μαθήματα. Νομίζω ότι το πρόβλημα της παιδείας είναι γενικότερο και ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα. Πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να προσαρμόσουμε την εκπαίδευση των νέων στα καινούρια δεδομένα, στην πολλαπλότητα των πηγών πληροφόρησης, στη μεταβλητότητα των στοιχείων και στην εξέλιξη των μέσων. Αν θέλετε να μιλήσουμε ειδικά για την Ελλάδα, θεωρώ ότι το σημαντικότερο λάθος που γίνεται είναι η απουσία μιας ενιαίας, συμφωνημένης από όλους και μόνιμης εκπαιδευτικής πολιτικής. Από τη Μεταπολίτευση και μετά η εκπαιδευτική πολιτική δεν αλλάζει μόνο με την αλλαγή κυβερνήσεων, αλλά ακόμα και με την αλλαγή υπουργού από το ίδιο κυβερνών κάθε φορά κόμμα. Δεν υπάρχει μακρόπνοο σχέδιο, αλλά κοντόφθαλμη μικροκομματική πολιτική. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: Τα ΤΕΙ, η βάση δηλαδή της τεχνικής παιδείας που θα παρήγαγαν σωστούς επαγγελματίες, έγιναν εν μία νυκτί «Ανώτατα» για να ικανοποιηθούν οι μωροφιλοδοξίες των υμετέρων, που ήθελαν να γίνουν «καθηγητές πανεπιστημίου». Για τον ίδιο λόγο η Ελλάδα γέμισε πανεπιστημιακές σχολές χωρίς περιεχόμενο μόνο και μόνο για να βρεθούν θέσεις για τους κομματικούς φίλους και να ικανοποιηθούν οι ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων και εστιατορίων. Η μεταρρύθμιση Παπανδρέου – Αρσένη του 2000 οδήγησε –εξώθησε, θα έλεγα– όλους τους μαθητές στα ΑΕΙ, λες και μόνο αποφοίτους πανεπιστημίου χρειάζεται η χώρα ή λες και δε μπορεί κάποιος να είναι ευτυχισμένος κάνοντας μια χρήσιμη εργασία χωρίς πτυχίο πανεπιστημίου. Ας μη συνεχίσω...

Ποια βιβλία θα μας προτείνατε να διαβάσουμε;

Παρά την κρίση, ή ίσως και εξαιτίας της, η εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή αλλά και η μεταφραστική προσπάθεια είναι πλούσιες και σε ποιότητα και σε ποσότητα. Από τα πρόσφατα διαβάσματά μου ξεχωρίζω το βιβλίο της Ιωάννας Μπουραζοπούλου, Ο δράκος της Πρέσπας και το βιβλίο του Πιέρ Ασουλίν, Ένας πύργος στη Γερμανία, Ζιγκμαρίνγκεν. Είναι σίγουρο ότι αδικώ πολλά ακόμα εξαιρετικά βιβλία που διάβασα, δεν νομίζω όμως ότι έχει νόημα να παραθέσω έναν μακρύ κατάλογο.

 

Σφαιρικά κάτοπτρα, επίπεδοι φόνοι
Τεύκρος Μιχαηλίδης
Πόλις
325 σελ.
ISBN 978-960-435-515-0
Τιμή: €16,00

 

 

 

πηγή : diastixo.gr